Του Αγίου Τρύφωνα

Προστάτη των αμπελουργών

Ως ξινόμαυρη, αύριο γιορτάζω λίγο. Γιατί η 1η Φεβρουαρίου είναι η γιορτή του Αγίου Τρύφωνα, προστάτη των αμπελουργών. Η γιορτή του Αγίου είναι τοποθετημένη την περίοδο του κλαδέματος των αμπελιών, ίσως της πιο σημαντικής εργασίας στο αμπέλι και σίγουρα αυτής που απαιτεί τη μεγαλύτερη επιδεξιότητα. «Βάλε νιους και σκάψε με, γέρους και κλάδεψέ με».Το κλάδεμα καθορίζει την ποιότητα και την ποσότητα του σταφυλιού και την μελλοντική ευημερία του κάθε κλίματος.

Η γιορτή του, ειδικά στις οινοπαραγωγικές ζώνες της Βόρειας Ελλάδας, με πληθυσμό προσφύγων από την Ανατολική Θράκη, γιορτάζεται μεγαλοπρεπώς με το απαραίτητο κουρμπάνι. Ο τρόπος και η γεωγραφική προέλευση του εορτασμού, κάνουν τους λαογράφους να μιλούν για κατάλοιπα τελετών που συνδέονται με τον θεό Διόνυσο, ο οποίος δοξάζονταν κυρίως στη Θράκη.

Ο Άγιος Τρύφωνας αγιογραφείται κρατώντας στο χέρι του ένα κλαδευτήρι, ένα βλαστό κλίματος ή ζωηρά πράσινα αμπελόφυλλα.

Στη Γουμένισσα, μεγάλο αμπελοοινικό τζάκι της Βόρειας Ελλάδας και σπουδαίος τόπος για το ξινόμαυρο, ο πολιτιστικός σύλλογος ονομάζεται φυσικά «Άγιος Τρύφωνας». Ανήμερα της γιορτής του Αγίου γίνεται το καθιερωμένο κουρμπάνι, για το οποίο μεριμνά ο σύλλογος. Ένας μοσχάρι σφάζεται τελετουργικά στο προαύλιο του ομώνυμου ναού, όπου και μαγειρεύεται σε καζάνια. Ακολουθεί κοινό γεύμα και γλέντι, με τα χάλκινα να μερακλώνουν από το πρωί. Με τη βοήθεια του κρασιού και του τσίπουρου, το γλέντι τραβάει έως το σούρουπο, παρ’ όλη την παγωνιά που συνήθως επικρατεί τέτοιες μέρες στην περιοχή.

Το φαγητό του κουρμπανιού, το πανηγυριώτικο φαγητό, σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας λέγεται κεσκέκι, και στο καζάνι, μαζί με το κρέας, μαγειρεύεται πλιγούρι ή, σε κάποιες περιοχές, τα νεώτερα χρόνια, μπαίνει ρύζι ή ψιλό ζυμαρικό.

Ο Άγιος Τρύφωνας, στους Βόρειους γείτονές μας, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία, Μαυροβούνιο, εκτός από προστάτης των αμπελιών, αντιμετωπίζεται και σαν τοπικός Άγιος Βαλεντίνος. Επειδή η γιορτή του σηματοδοτεί το ξύπνημα της φύσης και την έλευση της άνοιξης, θεωρείται ότι αναζωπυρώνει την αγάπη. Και επειδή η αγάπη πάντα συνδέεται με το καλό κρασί, προέκυψε και προστάτης των ερωτευμένων. Επίσης, η λαϊκή μετεωρολογία των γειτόνων μας, θεωρεί τη μέρα πολύ σημαντική και ενδεικτική για τον καιρό των επόμενων μηνών.

Αν ανήμερα του Αγίου πέφτει χιόνι ή βροχή σημαίνει ότι θα υπάρχει επαρκές νερό και καλή σοδειά. Αντίθετα, αν ο καιρός είναι καθαρός, η χρονιά θα έχει ανομβρία και κακή σοδειά.

Η παράδοση στην Ελλάδα απαγορεύει αυστηρά, ανήμερα του Αγίου, το κλάδεμα και γενικά τις εργασίες στο αμπέλι. Αντίθετα, οι Σέρβοι, θεωρούν ότι πρέπει ο αμπελουργός να μπει στο αμπέλι, να κλαδέψει τουλάχιστον ένα κλίμα και να ρίξει πάνω του κρασί.

Όλοι συμφωνούν ότι επιβάλλεται να πιει κανείς ένα ποτήρι κρασί.

Έστω και μοναχικά, λόγω καραντίνας, θα πιούμε ένα ποτήρι ξινόμαυρο.

Στην υγειά μας, και του χρόνου να μπορούμε να γιορτάσουμε με κουρμπάνι, όπου ποθεί ο καθένας.