top of page
Writer's picturexinomavri

Πού έπινε ο Διόνυσος το κρασί του - 1ο Μέρος

Updated: Dec 2, 2020

Τα αγγεία του κρασιού

Σήμερα 18 Μαΐου είναι η Διεθνής μέρα των Μουσείων. Αν και είναι προφανής η σύνδεση μεταξύ Μουσών και Μουσείων, δεν ξέρω κατά πόσο την έχουμε πρόχειρη. Τα Μουσεία λοιπόν είναι τα σπίτια των Μουσών. Πριν από πολλά πολλά χρόνια, όταν σπούδαζα αρχαιολογία, στα μαθήματα Μουσειολογίας του πρώτου εξαμήνου, μου είχε φανεί τόσο ποιητική αυτή η σύνδεση, που αποφάσισα να ασχοληθώ με τη Μουσειολογία, και να πέσω πάνω στον πιο ανέπνευστο ίσως καθηγητή ολόκληρου του τμήματος...

Όσο περνούσαν τα χρόνια, η αγάπη μου για τα μουσεία μεγάλωνε και ταυτόχρονα μίκρυνε δραστικά ο αριθμός των αντικειμένων που έβλεπα σε κάθε επίσκεψη μου. Έμαθα σταδιακά να αντιστέκομαι στη βουλιμική διάθεση που μου προκαλείται αυτομάτως από το τεράστιο πλήθος αντικειμένων και ιστοριών που ξετυλίγονται μπροστά μου, και να κάνω πολύ συγκεκριμένες επιλογές. Ειδικά σε μουσεία που είναι κοντά μου και άρα έχω δυνατότητα να επανέλθω, έχω φτάσει να εστιάζω σε ελάχιστα αντικείμενα. Οι περιοδικές εκθέσεις εξακολουθούν να μου προκαλούν ένα άγχος και μία πιεστική αίσθηση του επερχόμενου τέλους, αλλά επικαλούμαι τον υπαρξισμό και κάπως το διαχειρίζομαι.


Ως Ξινόμαυρη, εννοείται ότι και κατά τις επισκέψεις μου στα μουσεία, εστιάζω σε οτιδήποτε έχει σχέση με τον πολιτισμό του φαγητού. Έτσι αποφάσισα να παρουσιάσω μία σειρά από αντικείμενα τα οποία συναντάμε συχνά στα αρχαιολογικά μουσεία και συνδέονται άμεσα με το κρασί, τα αγγεία του κρασιού. Αγγεία στα οποία αποθήκευαν, αναμειγνύαν, δρόσιζαν, σέρβιραν και έπιναν τον οίνο τους οι αρχαίοι.


Και ξεκινάμε φυσικά από τα πιθάρια. Ο πίθος ή πιθάρι ήταν ένα μεγάλο αγγείο, συνήθως χωρίς διακόσμηση, που χρησίμευε για την αποθήκευση τροφίμων.

Λάδι, κρασί και σιτηρά διατηρούνταν στα κατώγια ή στα κελάρια των σπιτιών και των ανακτόρων, μέσα σε τεράστια πιθάρια. Το σχήμα τους και η χρήση τους διατηρήθηκε σχεδόν ανέπαφη έως και την δεκαετία του 60, όπου η ελληνική κοινωνία παρέμενε κατά βάση αγροτική. Υπήρχαν σε όλα τα αγροτόσπιτα, όχι τόσο για το κρασί πλέον, αλλά σίγουρα για το λάδι και τα σιτηρά. Από τα πιο διάσημα αρχαιολογικά πιθάρια είναι αυτά που βρέθηκαν στα παλάτια της Κνωσού και σήμερα βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.



Ένα επίσης πολύ δημοφιλές αγγείο ήταν ο αμφορέας. Η ονομασία του

προέρχεται από τις λέξεις αμφί + φέρω. Πρόκειται για ένα μεγάλο αγγείο με δύο κατακόρυφες λαβές που ξεκινούν από το χείλος και καταλήγουν στο σώμα του. Χρησίμευαν για την αποθήκευση λαδιού, οίνου, μικρών καρπών αλλά και για τη μεταφορά νερού.





Μία πολύ σημαντική του παραλλαγή είναι αυτή του οξυπύθμενου αμφορέα. Αυτού του τύπου ο αμφορέας έχει ψηλό λαιμό, ωοειδές σώμα και καταλήγει σε οξεία, μυτερή προεξοχή, η οποία του δίνει και το όνομά του. Η προεξοχή αυτή χρησίμευε ώστε να μπορεί να στηριχτεί στο έδαφος ή σε τεχνητή βάση. Με αυτού του τύπου τους αμφορείς μεταφέρονταν τα προϊόντα με τα πλοία, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα από πολλά ναυάγια. Γι αυτό ακριβώς το λόγο οι οξυπύθμενοι αμφορείς γίνονται συχνά πηγή σημαντικότατων πληροφοριών. Τα ευρήματα των ναυαγίων μπορούν να μας δώσουν πληροφορίες για εμπορικές σχέσεις μεταξύ περιοχών, αν φέρουν σφραγίδα του εργαστηρίου κεραμικής μας μαρτυρούν στοιχεία για τους αγγειοπλάστες της εποχής, και φυσικά αντλούμε πληροφορίες για την αγροτική παραγωγή και την οικονομία μιας περιοχής. Σ’ έναν από τους σημαντικότερους εμπορικούς κόμβους του Αιγαίου, τη Δήλο, βρίσκεται σήμερα μία σειρά αμφορέων με τα πώματά τους, και από το μικρούλι Αρχαιολογικό Μουσείο της Δήλου, μας ψιθυρίζουν ιστορίες οινοποσίας 25 αιώνων.


Οι αρχαίοι Έλληνες, όπως είναι γνωστό σπάνια έπιναν ανέρωτο κρασί. Το αγγείο μέσα στο οποίο ανακάτευαν το νερό με το κρασί ήταν ο κρατήρας. Με το πέρασμα των χρόνων δημιουργήθηκαν πολλές παραλλαγές του κρατήρα, όμως τα κύρια χαρακτηριστικά του ήταν η στενή βάση, το φαρδύ σώμα και τα δύο χερούλια.



Ένας τύπος κρατήρα είναι ο Ελικωτός ή Ελικοειδής. Ο χαρακτηρισμός αυτός είναι σύγχρονος, δεν τον χρησιμοποιούσαν δηλαδή οι αρχαίοι, και οφείλεται στο ελικοειδές σχήμα των λαβών του, οι οποίες ξεκινούν από τους ώμους του, ξεπερνούν το ύψος του αγγείου και, σχηματίζοντας έλικα, ενώνονται κάθετα με το χείλος του. Ένας από τους πιο διάσημους και περίτεχνους είναι ο κρατήρας του Δερβενίου. Βρέθηκε σ’ ένα νεκροταφείο λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη, στο σημερινό Δερβένι, χρονολογείται στην ελληνιστική περίοδο, μεταξύ 330-320 π.χ., την εποχή δηλαδή που βασίλευε ο Μέγας Αλέξανδρος, είναι χάλκινος και έχει πανέμορφες παραστάσεις από τον διονυσιακό κύκλο. Είναι ένα αγγείο ύμνος στη ζωή, στο κρασί, στο γλέντι και τη φύση. Στο σώμα του κρατήρα απεικονίζονται ο Διόνυσος γυμνός, η Αριάδνη πίσω από ένα αραχνοΰφαντο πέπλο, έτοιμη να του αποκαλυφθεί, ένας οργιαστικός χορός από μαινάδες, ένας σειληνός και ένας ακόμη άνδρας μονοσάνδαλος με γενειάδα.

Στους ώμους του αγγείου κάθονται μικρά αριστουργηματικά αγαλματίδια του Διονύσου, δύο μαινάδων και ενός σειληνού. Κισσοί και άγρια ζώα συμπληρώνουν τις παραστάσεις. Ένα κρατήρας κινηματογραφικό έργο της εποχής. Μπορεί κανείς να τον απολαύσει στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

0 comments

Recent Posts

See All

Comments


bottom of page