Ένα από τα δέντρα που καρποφορούσαν από την αρχαιότητα στη Νάξο ήταν οι αμυγδαλιές. Ο Αθήναιος που έζησε μεταξύ 2-3 αιώνα μ.χ. και έγραψε τους Δειπνοσοφιστές, κάνει ιδιαίτερη αναφορά στα ναξιώτικα αμύγδαλα.
Οι αμυγδαλιές πρέπει να ήταν δέντρα καλά προσαρμοσμένα στο κυκλαδίτικο μικροκλίμα, εξού και η έντονη παρουσία τους στη ζαχαροπλαστική αλλά και στη μαγειρική των νησιών.
Και το «στάσου μύγδαλα» του Βόγλη σε κυκλαδίτικο νησί διαδραματίζεται. Η ταινία Κορίτσια στον Ήλιο γυρίστηκε στην Άνδρο, η συγκεκριμένη σκηνή βέβαια, με τον Βόγλη να κυνηγά την Ανν Λόνμπεργκ, γυρίστηκε εκ των υστέρων στην Αττική εξοχή, σε μία προσπάθεια να επιμηκυνθεί η ταινία.
Υπόσχομαι να επανέλθω στο θέμα Αμύγδαλα και Αιγαιοπελαγίτικη γαστρονομία, γιατί ανακάλυψα ότι έχει αρκετό ψωμί ή έστω αμυγδαλόψωμο.
Στο θέμα Νάξος και αμύγδαλα τώρα. Και όχι γαστρονομικά, αλλά αρχαιολογικά αμύγδαλα.
Υπάρχει ένα σημείο στο νησί με το ποιητικό όνομα Κορφάρι των Αμυγδαλιών, ένα από τα πιο όμορφα σημεία της Νάξου, μικροσκοπικός αρχαιολογικός χώρος, προσβάσιμος στο κοινό σε σταθερή βάση και αγνάντι για το μισό Αιγαίο.
Το Κορφάρι των Αμυγδαλιών λοιπόν, βρίσκεται στα νότια του νησιού, στον Πάνορμο, (ή Πάνερμο, όπως τον λένε οι ντόπιοι), έναν μικρό όρμο απ’ όπου φεύγουν καΐκια για τις μικρές Κυκλάδες και την Αμοργό.
Εκεί στην κορυφή ενός μικρού λόφου με ομαλά πρανή, βρίσκεται μία πρωτοκυκλαδική οχυρωμένη ακρόπολη, η οποία ανακαλύφθηκε το 1963 από τον αρχαιολόγο, καθηγητή Χρίστο Γ. Ντούμα, έναν από τους πιο σημαντικούς μας αρχαιολόγους. Εγώ ανακάλυψα την ομορφιά του σημείου στις αρχές του χρόνου, και τράβηξα και τις χειμωνιάτικες φωτογραφίες που δημοσιεύω.
Μία βασική εισαγωγή
Βρισκόμαστε στην αρχή της 3ης χιλιετίας π.Χ., περίοδος γνωστή και ως Πρώιμη Εποχή του Χαλκού ή Πρώιμη Χαλκοκρατία, όπου συντελείται μία σημαντική τεχνολογική επανάσταση. Οι άνθρωποι αρχίζουν να επεξεργάζονται το χαλκό και τα κράματά του, γεγονός που τους δίνει τη δυνατότητα να κατασκευάζουν καινούρια εργαλεία και όπλα. Ως αποτέλεσμα αυτής της τεχνολογικής διεύρυνσης, στα μέσα της 3η χιλιετία εντατικοποιούνται οι εμπορικές επαφές των κυκλαδίτικων νησιών μεταξύ τους, με την Κρήτη αλλά και με την ηπειρωτική Ελλάδα. Άνθηση του εμπορίου, ανάπτυξη της οικονομίας, πληθυσμιακή αύξηση και φυσικά άνθηση και της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Κοινώς, συντελείται μία κανονική επανάσταση. Είναι ακριβώς η εποχή την οποία ονομάζουμε «Χρυσή Εποχή» του Κυκλαδικού Πολιτισμού, (2700-2600 π.Χ.) και σ’ αυτή την περίοδο δημιουργούνται κάποια από τα ομορφότερα κυκλαδίτικα ειδώλια.
Η περίοδος των ανακατατάξεων
Η εικόνα αυτή της ακμής ανατρέπεται στη διάρκεια του δεύτερου μισού της 3ης χιλιετίας π.Χ. Οι τελευταίοι αιώνες της 3ης χιλιετίας είναι μία εποχή ριζικών αλλαγών και ανακατατάξεων και η εποχή είναι γνωστή και ως περίοδος εμφάνισης της ομάδας Καστριού (2500- 2300 π.Χ.) από το οικισμό Καστρί της Σύρου. Σ’ αυτήν την ομάδα ανήκει και το Κορφάρι των Αμυγδαλιών. Μία οχυρωμένη ακρόπολη η οποία έχει ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό. Ενώ είναι δίπλα στη θάλασσα και κανονικό παρατηρητήριο για το μισό Αιγαίο, η θέση δεν είναι ορατή ούτε από στεριά ούτε από θάλασσα, γιατί περιβάλλεται από ψηλότερους λόφους. Εκτός όλων των άλλων, πολύ κοντά στην Ακρόπολη, υπάρχει μία μικρή εύφορη κοιλάδα την οποία σίγουρα οι αρχαίοι κυκλαδίτες καλλιεργούσαν.
Μία καινούρια έρευνα το 2009, έκανε κατανοητό στους αρχαιολόγους ότι το Κορφάρι το ίδιο δεν ήταν τόπος κατοίκησης. Ο οικισμός, (μάλλον εκτεταμένος, αλλά προς το παρόν ανεξερεύνητος), βρισκόταν γύρω από την Ακρόπολη, στα πρανή του λόφου, όπου ο επισκέπτης βαδίζει ακόμη και σήμερα για να φτάσει στην κορυφή. Σήμερα μέσα στην Ακρόπολη διακρίνονται ξεκάθαρα είκοσι λιθόκτιστα μικρά δωμάτια, τα οποία μάλλον ήταν χώροι αποθήκευσης τροφίμων, ώστε σε περίπτωση πολιορκίας να υπάρχει επαρκής τροφή. Μπορεί κανείς να διακρίνει ακόμη και τους οχυρωματικούς πύργους της Ακρόπολης, δυστυχώς σωζόμενοι σε πολύ χαμηλό ύψος.
Τελικά οι πύργοι της δεν κατάφεραν να την σώσουν. Το τέλος της υπήρξε βίαιο. Μία επίθεση και μία φωτιά που ακολούθησε, ερήμωσαν το σημείο. Στην είσοδο της Ακρόπολης μπορεί κανείς να δει εκατοντάδες θαλάσσια βότσαλα, τα οποία ερμηνεύτηκαν από τους αρχαιολόγους ως βλήματα σφενδονών.
Σήμερα η θέα από το Κορφάρι εξακολουθεί να είναι συγκλονιστική. Περιδιαβαίνοντας τον αρχαιολογικό χώρο εντοπίζει κανείς εύκολα μικρά κομμάτια από τον ανθεκτικό οψιδιανό από τη Μήλο, με τον οποίο φτιάχναν εργαλεία. Επίσης είναι διάσπαρτα μικρά κομμάτια ηφαιστειακών πετρωμάτων που έφτασαν ως εδώ από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Δυστυχώς αμυγδαλιές δεν υπάρχουν πλέον στην περιοχή και θα είχε ενδιαφέρον αν ποτέ μαθαίναμε πότε βαφτίστηκε έτσι το σημείο.
Αυτά για το Κορφάρι, θα επανέλθω με αμυγδαλωτές συνταγές.