Τα αγγεία του κρασιού
Στη προηγούμενη ανάρτηση με θέμα τα αγγεία του κρασιού, αναφέρθηκα κατ’ αρχήν στα πιθάρια, τα μεγαλύτερα αγγεία στα οποία αποθήκευαν οι αρχαίοι το κρασί, στους αμφορείς, μικρότερα αγγεία για την αποθήκευση αλλά και για τη μεταφορά του κρασιού, και στους κρατήρες όπου τελούνταν η κράση, η ανάμειξη δηλαδή του οίνου με το νερό.
Μετά την ανάμειξη ερχόταν πλέον η ώρα του σερβιρίσματος. Το αγγείο με το οποίο αντλούσαν το κρασί από τους κρατήρες για να το σερβίρουν ήταν ο κύαθος.
Κύαθος
Κύαθος, αρύταινα ή αντλητήριον, ήταν λοιπόν μια κεραμική, (αρχικά, γιατί αργότερα είχαμε και μεταλλική), κουτάλα σε σχήμα κυπέλλου με πόδι και ψηλή λαβή. Ήταν ένα αγγείο με πολλές χρήσεις. Εκτός από σκεύος για την άντληση του οίνου, χρησιμοποιούνταν ως μέτρο για την ανάμειξη του οίνου με το νερό, ως βάση μέτρησης υγρών και στερεών και ως κύπελλο για την πόση υγρών.
Ένας από τους ομορφότερους κεραμικούς κυάθους της αρχαιότητας, βρίσκεται στο Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, στην Πλάκα και έχει μία παράσταση του Διονύσου και ζεύγη σατύρου και μαινάδας.
Η λέξη κύαθος ξαναζωντανεύει τα τελευταία 15 χρόνια από ένα μικρό οινοποιείο στο Νομό Σερρών, στο χωριό Εμμανουήλ Παππάς, την παλιά Δοβίστα. Το οινοποιείο κύαθος, παράγει λευκά και κόκκινα κρασιά, προς το παρόν κυρίως από ξενικές ποικιλίες.
Κύλιξ
Ένα από τα πιο δημοφιλή ποτήρια κρασιού στην αρχαιότητα ήταν η κύλιξ.
Οι κύλικες ήταν πλατιά και ρηχά κύπελλα, με δυο λαβές τοποθετημένες αντιδιαμετρικά στο χείλος τους. Ο σχεδόν επίπεδος πάτος τους ήταν ιδανική επιφάνεια για ζωγραφική.
Σήμερα τις εντοπίζουμε πολύ εύκολα στα μουσεία και συχνά έχουν πανέμορφες και ευγλωτες σκηνές από το σύμπαν των συμποσίων. Και αυτό γιατί τις κύλικες τις χρησιμοποιούσαν κυρίως στα συμπόσια και συχνά οι οικοδεσπότες έκαναν παραγγελία στους κεραμείς και στους αγγειογράφους κύλικες με συγκεκριμένες παραστάσεις. Ήταν ένα αγγείο που γνώρισε μεγάλη διάδοση σ’ όλο τον αρχαίο κόσμο και ελληνικά εργαστήρια κεραμικής εξήγαγαν κύλικες σε όλη τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Από την λέξη κύλιξ προέρχεται και η λέξη κυλικείο, η οποία αρχικά σήμαινε το ξύλινο έπιπλο πάνω στο οποίο τοποθετούσαν τις κύλικες, κάτι σαν το σημερινό οικιακό μπαράκι δηλαδή.
Κάνθαρος
Ένα ακόμη σκεύος για την πόση του οίνου ήταν ο κάνθαρος, ο οποίος γνώρισε και αυτός πολλές παραλλαγές. Πρόκειται για ένα είδος ποτηριού που τα κυριότερα χαρακτηριστικά του είναι το λεπτό πόδι, το φαρδύ σώμα και οι δυο λαβές, που ξεκινούν περίπου από τη βάση του σώματος, ξεπερνούν το ύψος των χειλιών και επιστρέφουν καμπυλωτά στα χείλη του δοχείου.
Πέραν της χρήσης του ως ποτύρι, ο κάνθαρος είχε και τελετουργική χρήση, ως δοχείο για σπονδές με οίνο.
Είναι στενά συνδεδεμένος με την λατρεία του Διονύσου, και αποτελεί ένα από τα σύμβολά του. Ένας μύθος λέει ότι ο Διόνυσος κατείχε έναν ασημένιο κάνθαρο ο οποίος παρέμενε πάντα γεμάτος με κρασί, όσο και αν έπινε. Το όνειρο κάθε οινόφιλου… Οι αρχαίοι κάτοικοι της Νάξου διεκδικούσαν την καταγωγή του Διονύσου και έχουν συνδέσει την ιστορία και την οικονομία του νησιού με τον κάνθαρο.
Κατ’ αρχήν ονόμασαν «Ναξιουργή κάνθαρο» έναν τύπο πλοίου, που ναυπήγησαν κατά την αρχαϊκή περίοδο, χρόνια όπου η ναυπηγική τέχνη του νησιού έφτασε σε υψηλά επίπεδα και η δύναμή της Νάξου στο Αιγαίο ήταν υπολογίσιμη. Επίσης το νησί έκοψε δύο σειρές ασημένιων νομισμάτων, στα μέσα του 6ου αιώνα, όπου η μία πλευρά τους απεικόνιζε έναν κάνθαρο.
Ψυκτήρας
Φανταστείτε μια συντροφιά σ’ ένα συμπόσιο. Έχουν πιάσει όλοι από ένα ανάκλιντρο, τα πινάκια με τις λιχουδιές πηγαινοέρχονται, ο οινοχόος γεμίζει συνεχώς τα κύπελλα με κρασί και η συζήτηση τραβάει σε μάκρος. Το κρασί έρχεται από το δροσερό κελάρι, αλλά όσο περνάει η ώρα αρχίζει και ζεσταίνεται. Ένας καλός συμποσιάρχης δεν θα το επέτρεπε αυτό!
Είχε παραγγείλει στον κεραμέα της περιοχής του ψυκτήρες, ώστε να διατηρείται η θερμοκρασία του εκλεκτού οίνου χαμηλή. Ο ψυκτήρας ήταν ένα αγγείο με στενό κυλινδρικό σώμα που φάρδαινε προς το πάνω μέρος του και έπαιρνε το σχήμα του βολβού, για να καταλήξει σε στενό χείλος. Τον γέμιζαν με κρύο νερό και τον τοποθετούσαν μέσα σ’ έναν ευμεγέθη κρατήρα. Και έτσι απολάμβαναν δροσερό το κρασί έως τα ξημερώματα, και μπορούσαν να κουτσομπολεύουν και να λύνουν βαθιά υπαρξιακά ζητήματα, χωρίς να υποβαθμίζεται η γεύση του κρασιού .